บานชื่น เป็นไม้ดอกไม้ประดับชนิดหนึ่งที่มีดอกสวยงามลึกซึ้ง ซึ่งผู้พบเห็นดอกแล้วมักหลงใหลในเสน่ห์ของสีสัน โดยเฉพาะ ปัจจุบัน “บานชื่น” ที่มีวางขายในตลาดนัดไม้ดอกไม้ประดับ สวนจตุจักร ทุกวันพุธ-พฤหัสฯ มีหลากหลายสีสันให้เลือกซื้อ เช่น สีเหลืองเข้ม สีบานเย็น สีแสด และสีขาว เป็นต้น ส่วนใหญ่จะเป็นชนิดที่มีกลีบดอกซ้อนกันหลายชั้น ดอกมีขนาดใหญ่ เป็นสายพันธุ์จากต่างประเทศ ผู้ปลูกขายไปซื้อเมล็ดพันธุ์จากบริษัทนำเข้าไปเพาะขยายพันธุ์ จนเป็นต้นและมีดอกออกวางขายให้ผู้ซื้อไปปลูกได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย

อย่า ไรก็ตาม “บานชื่น” เป็นไม้ล้มลุก โดย เฉพาะอย่างยิ่ง “บานชื่น” ที่เป็นสายพันธุ์จากต่างประเทศ เมื่อผู้ปลูกซื้อต้นไปปลูกแล้วดอกร่วงโรยและติดเมล็ด ผู้ปลูกเก็บเอาเมล็ดไปเพาะเพื่อขยายพันธุ์จะไม่ สามารถแตกเป็นต้นใหม่ขึ้นมาได้ (ถ้าเป็นสายพันธุ์ ไทยที่ดอกมีกลีบชั้นเดียว นิยมปลูกกันมาแต่โบราณสามารถเอาเมล็ดไปเพาะขยายพันธุ์ได้) ดังนั้น หากต้องการปลูก “บานชื่น” ที่เป็นสายพันธุ์ต่างประเทศหลังจากต้นเก่าตายไป จึงต้องซื้อเมล็ดพันธุ์จากบริษัทนำเข้าเพียงอย่างเดียวเท่านั้น จึงทำให้ผู้ปลูกส่วนใหญ่ใช้วิธีซื้อต้นที่มีดอกไปปลูกประดับเพื่อชมความสวย งามแบบเฉพาะกาลในช่วงที่เป็นพิเศษบางเวลาเท่านั้น เมื่อต้นตายก็ไปซื้อจากผู้ขายใหม่ได้

บานชื่น หรือ ZINNIA ELEGANS JACQ. มีชื่อสามัญคือ YOUTH-AND-OLD AGE, ZINNIA อยู่ในวงศ์ COMPOSITAE เป็นไม้ล้มลุก ต้นสูง 0.5-1 ฟุต แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มเล็กน้อย มีขนแข็งทั่วทั้งต้น ใบเป็นใบเดี่ยวออกตรงกันข้าม รูปไข่ หรือรูปรีกว้าง ปลายมนหรือค่อนข้างแหลม โคนกลม ก้านใบสั้นมาก หรือบางสายพันธุ์ไม่มีก้านใบเลย ใบเป็นสีเขียวสด มีขนละเอียดทั่ว

ดอก ออกเป็นช่อกระจุกแบบดอกเดี่ยวที่ปลายยอด มีหลายสี เช่น สีชมพู สีแดง สีม่วง สีบานเย็น สีเหลือง สีแสด และ สีขาว เป็นต้น ส่วนใหญ่ที่มีวางขายเป็นสายพันธุ์ต่างประเทศ มีกลีบดอกหลายชั้น พันธุ์ไทยมีกลีบดอกชั้นเดียว ริ้วประดับมีหลายวง ดอกวงนอกเป็นรูปรางน้ำ ดอกวงในเป็นหลอด ปลายจัก 5 แฉก ดอกเมื่อบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2.5-3.5 นิ้วฟุต เวลามีดอกจึงดูสวยงามสดใสมาก “ผล” เป็นรูปไข่กลับ หรือรูปขอบขนาน แบน เมล็ดแก่สีน้ำตาลเกือบดำ ดอกออกตลอดปี ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด (ขอย้ำว่าเมล็ดสายพันธุ์นอกเพาะไม่ขึ้น) ถิ่นกำเนิดดั้งเดิมจากเม็กซิโก มีต้นขายที่ตลาดนัด ไม้ดอกไม้ประดับ สวนจตุจักร ทุกวันพุธ-พฤหัสฯ บริเวณโครงการ 27 แผง “คุณวิไล” ราคาสอบถามกัน เองครับ.

นายเกษตร หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ